Visualia 1451
Een mondkapje als landschap
Eric Bos in Dagblad van het Noorden, 19 september 2023
“Kunst zorgt ervoor dat we veel meer ontdekken en zien als we om ons heenkijken; de betekenissen en hoedanigheden van de dingen. Janke de Vries in Galerie Noord laat zien hoe dat werkt.
Wat is een landschap? Een horizontale potloodlijn op een stuk papier, het lichaam van een mens, de heuvels van Toscane, een aangevreten stuk hout in de vloedlijn. Alles is landschap, als je het maar leert zien.
Fotograaf, tekenaar, schilder en beeldhouwer Janke de Vries heeft een heel kunsteaarsleven achter de rug waarin ze het landschap leerde herkennen in dingen die geen landschap heten. Overal waar ze in de wereld is, ontdekt ze landschappen, maar ook wat het landschap herbergt. Gevonden voorwerpen, vlekken op een steen, sporen in de bodem. De Waddeneilanden, Schotland, IJsland of de archeologische vindplaatsen op Malta waar ze bijzondere steensoorten op het eiland aantrof. Terwijl wij in andere landen de souvenirswinkeltjes afstruinen, bukt Janke de Vries zich op het natte zandstrand over een vondst, over datgene wat alleen kinderen en kunstenaars als schatten beschouwen. De zee in een schelp. De eeuwen in een potscherf.
We staan in Galerie Noord voor een muur waartegen een stuk gevonden hout is bevestigd. De spijkers steken er nog uit. Maar verdraaid, als je blijft kijken, ontdek je een landschap, in de naden, de structuur, de vlekken, roest. Door de natuur geschilderd, uitgebeten, afgesleten. Het is een stuk dood hout, maar het is ook een landschap.
De kamvorm van dat stuk hout zien we terug in ander werk, in abstracte afbeeldingen op kleine formaten. Zoals op ogenschijnlijk beschilderde stukjes polaroïdfilm, waar het handmatig wegkrabben van de ontwikkel-emulsie schilderachtige effecten achterlaat. De kamvorm keert terug als versleten houten drukletter, het landschap teruggebracht tot zijn abstracte zelf.
Janke de Vries begint met het op een heel basale manier maken van foto’s. Verstilling, vormen die zich nog lijken te ontwikkelen, zandstructuren, een stukje duin. Ze gebruikt ook afvalmateriaal, zoals een mondkapje waarvan de plooien ineens de blauwe strepen in de lucht zijn geworden. Iets wat het aanzien nauwelijks waard leek, verandert in haar ogen en handen in een monumentale vorm. Wat wij eerst niet zagen, laat zij ons zien. De kunstenaar als alchimist.
Gaat het alleen om onderzoek? Om ons uit te dagen net zo te leren kijken en te denken als een kunstenaar? Nee, het gaat in wezen om schoonheid. Soms om resultaten die wij allemaal mooi vinden, soms om het soort schoonheid dat je in de groeven, hoeken, structuren en abstracties moet ontdekken. De tijd nemen en door Janke de Vries beloond worden met poëtische zeegezichten, ruwe rotskusten of een ijl wolkje in een rode hemel. Zwart-wit of met zoete kleuren en tedere details. Waarbij het niet uitmaakt of het wel of niet een echte hemel, zee of wolkje is. Het gaat er om dat het landschappen zijn geworden. Van niets naar iets. Metamorfoses. Zeg maar betovering.”