The Collager

Anke Roder, Eduard Bezembinder, Harri Kalha, Herman Fontein, Jannie Hiskes, Jens Wortmann, Josefien Alkema en Peter Boersma

3 t/m 29 juni

Opening 4 juni, 16:00 uur
Kijken met Jaap: 15 juni, 20:00 uur
Workshop collages: 25 juni, 15:00 uur

In The Collager toont Galerie Noord het werk van acht collagekunstenaars uit binnen- en buitenland. De expositie is samengesteld door Peter Boersma. Hij koos kunstenaars die elk een eigen techniek hanteren en die stuk voor stuk nieuwe verhalen maken door het samenstellen van bestaande beelden. 

Collage is afgeleid van het Franse werkwoord coller, dat plakken of kleven betekent. De term duidt technieken aan waarbij papieren knipsels op verschillende oppervlakken worden geplakt. In het begin van de twintigste eeuw werd het voor het eerst door kunstenaars als techniek toegepast. Collage kan ook toegepast worden in bijvoorbeeld film, muziek (sampling), literatuur en video. 

In The Collager is iedere collage handwerk en dus vervaardigd conform de oorspronkelijke betekenis van het woord. Elke werk is letterlijk geknipt, gescheurd en geplakt.

Anke Roder

Anke Roder is een ster in compositie, vorm en kleur. Haar collages zijn bijzonder vakkundig gemaakt en stralen tegelijkertijd een zekere toevalligheid uit. De serie collages op boekenkaften die ze toont zijn geïnspireerd op de botanische aspecten in de ornamentiek van het Jugendstilgebouw De Utrecht in Leeuwarden. Ook de getoonde leporello’s zijn geïnspireerd door dit rijksmonument. Zowel de vele speelse aspecten in de vormgeving en architectuur als de in het pand gebruikte kleuren komen hierin tot uitdrukking.

Anke woont en werkt in Zandeweer. Ze is geboren in Duitsland en deed de Academie voor Beeldende Kunsten in Maastricht en de Koninklijke Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch. In haar schilderijen en werken op papier zien we de aandacht voor natuur en kleurcombinaties. Daar waar de collages op papier vooral het grafische aspect benadrukken, waarbij met groot gevoel voor verhouding subtiele kleuraccenten toegevoegd worden, zijn de schilderijen meer een weerspiegeling van de grote kunstenaarstuin rondom haar huis en de zeelandschappen van het Waddengebied en kustreizen. De diversiteit zowel in kleur als in vorm maakt deel uit van een grote natuurlijke cyclus, die zich jaarlijks in nieuwe variaties herhaalt. 

Werk van Anke Roder is opgenomen in talrijke particuliere collecties in binnen- en buitenland en in vijftien openbare collecties. Ribe Kunstmuseum Denmark, Museum Kranenburgh Bergen, Stedelijk Museum Schiedam, Museum IJsselstein, Museum Van Bommel Van Dam Venlo en Museum Belvédère Heerenveen toonden haar werk in diverse tentoonstellingen en namen het op in museumpublicaties. Over haar werk zijn zeven monografieën verschenen, waarvan nog vier leverbaar. Anke schrijft met regelmaat artikelen over hedendaagse kunst voor tijdschriften en kunstenaarspublicaties.

Eduard Bezembinder

“De collage is in al zijn verschijningsvormen de moeder van het moderne beeld.” Eduard verkende sinds zijn afstuderen in 1992 aan Academie St. Joost in Breda verschillende disciplines, zoals schilderen, tekenen, grafische vormgeving, beeldhouwen en recyclekunst. De collagetechniek is echter altijd een essentieel onderdeel van zijn werk. Zijn werken kenmerken zich door een duidelijke grafische stijl en een voorkeur voor het hergebruiken van bestaande afbeeldingen. “Grafisch eerherstel”, noemt hij dat zelf. Eduard werkt vaak in series, waarvan in The Collager drie afzonderlijke te zien zijn. De werken in de series zijn zeer verhalend en vragen haast automatisch om associatieve bespiegelingen. 

Eduard praat en schrijft graag over kunst. Over het belang van collages zegt hij: “Collages zijn deel van ons dagelijks leven. We worden gebombardeerd met beelden. Zelfs onze dromen zijn collages, flarden van belevenissen en emoties waar we weer volstrekt nieuwe beelden van maken. Ook de muziek zit vol samples en verwijzingen naar verleden en toekomst. In games, video’s, films, grafische vormgeving, literatuur, poëzie, design, mode, architectuur wordt de collagetechniek overvloedig gebruikt. Kortom, we worden omringd door samengestelde beelden. Het is belangrijk om daarvan bewust te zijn.”

Harri Kalha

Harri woont en werkt in Helsinki, Finland. In zijn collages vloeien zaken in elkaar over. Er lijkt niets aan de hand te zijn, alles oogt natuurlijk. Maar in collage is niets wat het lijkt. Harri volgde de laatste jaren de vele gesprekken over de rol van collage als therapie. Voor hem is collage echter geen methode voor genezing of verzorging. “Collage is een kunstvorm. Dat collage mij op verschillende momenten heeft geholpen gezond te blijven, is een bijproduct van de kunst.”

Naast eindeloze technische verkenningen ziet Harri kunst vooral als zelfexpressie. Als kunstenaar stelt hij zich beetje bij beetje open voor anderen en voor zichzelf. Met visuele creatie drukt hij ideeën, denkbeelden en fantasieën uit die anders onuitgesproken blijven. Echter, om een ontspannend tijdverdrijf te verheffen tot iets wat een artistieke presentatie waard is, moet het werk gedreven worden door een onderliggend idee, of dat nu esthetisch, filosofisch, ethisch – of antithetisch is. 

Zijn praktijk van de collage gaat grotendeels over het nemen van beslissingen: opties uitsluiten, lievelingen niet gebruiken. Hij wil het liefst dat die fatale beslissingen conceptueel onderbouwd zijn, maar de stemming of houding van zijn werk is en blijft subjectief expressief. 

“Papieren suggereren stemmingen, scharen kunnen humeurig zijn.” Harri neigt naar melancholie, en zijn humor heeft een sardonisch randje. Technische foefjes, visuele woordspelingen en onverwachte juxtaposities maken deel uit van zijn wonderlijke collages, maar hij laat de lichtvoetige verrassing de meer tedere persoonlijke uitdrukkingsniveaus nooit overheersen.

Herman Fontein

Op jongere leeftijd verzamelde Herman een tijd lang ansichtkaarten. Ze waren voor hem een venster naar de wereld, ze openden onbekende werelden, zowel ver weg als dichtbij. Het verzamelen van en interesse in ansichtkaarten lijkt de uitdrukking van een soort “Wanderlust”, de lust om te dwalen en te ontdekken, het verlangen om uit de eigen leefwereld te treden en de horizon te verbreden. 

Ansichtkaarten zijn onlosmakelijk verbonden met het toerisme. De ansichtkaart bevat verschillende soorten informatie: het toont de afbeelding van een bezienswaardigheid, legt sociale relaties bloot tussen afzender en ontvanger en bevat gewoonlijk een kort berichtje: “Goed aangekomen”, “Lekker zonnig weer”, of juist “Tot nu toe alleen maar regen”. Het documenteert ook het voorbijgaan van  materiële schaarsheid. Met potlood geschreven ansichtkaarten zijn tegenwoordig niet meer denkbaar. 

De afbeeldingen van het landschap op de kaarten zijn echter constructies, eerder droombeeld dan realiteit. Een landschap wordt zo in beeld gebracht, dat onwelgevallige elementen buiten beeld blijven. Soms worden dergelijke elementen weggeretoucheerd. Op de kaarten is altijd sprake van blauwe luchten. Niet voor niets wordt gesproken van “Postkarteblau”. De ansicht probeert enerzijds tegemoet te komen aan de droomwensen de mensen hebben, aan het verlangen naar pittoreske plaatjes. Anderzijds sturen de postkaarten ook weer de toeristische waarneming en versterken zij de toeristische verwachtingen. De ansichtkaart creëert bezienswaardigheden. 

In de collages die hij tegenwoordig van de verzamelde ansichtkaarten maakt komen al deze aspecten aan de orde. Herman woont en werkt in Nijmegen en studeerde in 1992 af aan de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem, richting vrij werk.

Jannie Hiskes

Jannie volgde haar kunstopleiding aan Academie Minerva. Ze haalt haar inspiratie uit persoonlijke ervaringen en herinneringen. Zo hoopt ze een gevoeligheid te tonen en daarmee het innerlijke van de beschouwer te raken. Met haar kunst beoogt ze een uitwisseling van emoties te laten ontstaan tussen het werk en de persoon die er naar kijkt.

Het persoonlijke in haar collages zit in het gegeven dat ze gebruikmaakt van materiaal uit haar eigen familiegeschiedenis, zoals foto’s, boeken en brieven. Dat materiaal bewerkt ze en drukt ze af op Japans papier. Collage maakt het mogelijk verschillende historische delen samen te voegen. Compositie vormt daarbij een belangrijk onderdeel. Eenvoud en puurheid zijn kenmerkend voor Jannies werk.

Jens Wortmann

De spookachtige collages van Jens zijn mysterieus en magisch. Hij laat figuren slingeren in een kubistische formule, waarbij perspectieven worden verschoven om een opzettelijk desoriënterend effect te creëren. Zijn gedurfde gebruik van retrokleuren en puzzelachtige compositiestijl maken een blijvende indruk.

Jens woont en werkt in Aken, Duitsland. Al meer dan 20 jaar vormen analoge papiercollages de belangrijkste focus van zijn artistieke werk. Gezichten en een mix van verschillende lichaamsdelen zijn een terugkerend motief in zijn collages. Zijn kunstwerken maakten deel uit van verschillende tentoonstellingen en kunstprojecten wereldwijd.

Jens is gefascineerd door de drie volgens hem essentiële fasen die het maken van een collage omvat: deconstructie, transformatie en uiteindelijk wedergeboorte. Hij maakte zijn eerste papieren collages toen hij 14 of 15 jaar oud was. Hij kwam er voor het eerst mee in aanraking tijdens de kunstlessen op school. Het maken van collages was voor hem een manier om te ontspannen en de geest leeg te maken. Bijna 30 jaar later is dat nog steeds niet veranderd. 

Het heroverwegen van de representatie van het menselijk lichaam is wat Jens fascineert. Veel van zijn collages gaan over hoe het gezicht en het lichaam in elkaar zitten. Het menselijk gezicht vormt de basis van zijn collages en is de blikvanger van elk werk. In de meeste gevallen bestaan deze gezichten uit vele aan elkaar geplakte lichaamsdelen. Zijn vroegere werk was vaak gericht op zwart-wit vintage materiaal en bracht veelal iets donkers en melancholieks over. Zijn recente werk is kleurrijker, maar ook veel chaotischer. Het ontrafelt het gangbare schoonheidsideaal.

Josefien Alkema 

De basis van de werken van Josefien zijn haar eigen onafgemaakte tekeningen, die gewoon in een la lagen te wachten. Alle uren die ze reeds in deze tekeningen stopte investeert ze in iets nieuws, in zeer gelaagde collages en kleine sculpturen. De structuren van de oude tekeningen zijn als kant-en-klare kleuren en lijnen in haar eigen handschrift. De oude tekeningen plakt ze op en aan elkaar en snijdt ze vervolgens weer af. De lagen die zichtbaar worden tonen de tijd: zelfs haar eigen geschiedenis als kunstenaar is erin gecomprimeerd. Tijd is een ruimte, net als het landschap. 

Josefien rondde in 1994 Academie Minerva af en in 2012 haar opleiding Creatieve Therapie Beeldend aan Hogeschool Stenden. Ze exposeert met grote regelmaat in met name Noord-Nederland. Het mystieke van de natuur is haar grootste bron van inspiratie. Daar zegt ze over: “Het gevoel opgenomen te zijn in iets groters en dat dit iets te zeggen heeft. Een beeld kan het onzichtbare met het zichtbare verbinden, het moment met de oneindigheid. Als ik buiten ben voel ik me opgenomen in de ruimte, één met de natuur. Wat ik in het landschap ervaar, verwerk ik in beelden waarin de beweging van de natuur zit. De dynamiek, structuren en verstilling, de gelaagdheid van het landschap, laat ik zien in tekeningen, collages en papiersculpturen.”

Peter Boersma

Peter werkt sinds zijn afstuderen aan Academie Minerva in 2000 als kunstenaar en grafisch vormgever. In zijn vrije werk combineert hij zijn aanleg voor vorm en compositie met zijn unieke techniek van ‘tape transfers’. Met stukken plakband haalt hij vezels, flinters en fragmenten van papier los uit oude documenten. Dat is het materiaal waarmee hij vervolgens laag voor laag zijn verhalen opbouwt. De abstracte werken die ontstaan verpakt hij in een laag epoxy. 

In opdracht maakt Peter soms digitale collages, maar zijn voorkeur gaat onmiskenbaar uit naar het fysieke werk. De kleuren en geuren van oude documenten, de structuur van verschillende papiersoorten en de historie van verhalen en afbeeldingen maken het creëren van collages een zintuiglijke ervaring. Bij de samenstelling van The Collager koos hij dan ook voor makers van met de hand gemaakte werken. Hij wil het publiek tonen dat van bestaand materiaal op zeer uiteenlopende manieren nieuwe samengestelde verhalen kunnen worden gemaakt. The Collager is een en al gelaagdheid.