Boom

Jan Willem Eskes

1 september t/m 10 oktober 2018

Galerie Noord is deze septembermaand gereserveerd voor de schilderijen van  Jan Willem Eskes. In zijn solopresentatie maakt hij aan de hand van dertien werken het publiek deelgenoot van zijn schilderkunst met de boom als centraal thema.

opleiding  : Klassieke Academie voor schilderkunst, 2010

techniek   : schilderen

materiaal : acrylverf

Deze uitgebalanceerde solotentoonstelling toont dertien schilderijen met als thema de boom. Wandelend langs de beelden kan de bezoeker zich in een tot de verbeelding sprekend bos wanen. Deze selectie is een greep uit de volledige serie die uit zo’n honderd schilderijen bestaat en in 2002 tot stand kwam.

De beelden zijn geschilderd met acrylverf op een drager van mdf van 6 millimeter dik.

Aan elk werk gaat een houtskooltekening vooraf. Hierin worden de grote lijnen uitgezet en de compositie bepaald. Wanneer Eskes in de schets een aanzet tot een beeld ziet pakt hij de kwast erbij en begint te schilderen. Dit gehele proces speelt zich af uit het hoofd. Hij maakt geen gebruik van fotomateriaal en de beelden komen binnen in zijn atelier tot stand. Hij schildert, puur op zijn intuïtie, wat hij zich herinnert van eerdere observaties uit de werkelijkheid. Tijdens de verschillende stadia van het schilderij in wording, moeten er keuzes worden gemaakt.  Op zo’n moment laat Eskes zich leiden door wat het beeld hem aanreikt. Zelf zegt hij hierover: “het beeld zoekt eerder mij op in plaats van andersom”.

Boven alles is Eskes in zijn werk op zoek naar verstilling en evenwicht. Naar een balans tussen de talloze gekleurde verfvlekjes waarmee hij zijn voorstellingen tot leven brengt. Zijn palet is ingetogen, bijna monochroom, omdat hij een vlek die teveel opvalt ervaart als een disbalans die de verstilling verstoort.

In de opbouw van zijn schilderijen breekt Eskes met een basisprincipe. In plaats van te beginnen met de achtergrond en zo laag voor laag naar de voorgrond toe te werken, draait hij dit principe om en begint eerst de bomen op de voorgrond te schilderen. In de restruimten die tussen het lijnenspel van stam en takken ontstaan, vult hij de achtergrond in. Hierdoor ontstaat een verrassend effect. In combinatie met de dieptewerking, die eveneens in elk werk als beeldmiddel is ingezet, komen vlakken uit de achtergrond als op zichzelf staande vormen naar voren. Vorm en restvorm lijken zodoende om de aandacht te knokken en het is dit spel, van wijken en naar voren komen, waaraan de schilderijen hun spanning ontlenen.  De werken getiteld Gezichtsbedrog (nummer tien) en Berk en bos (nummer drie) illustreren dit effect:

                                     `

Als je door je oogharen kijkt zie je in het werk Gezichtsbedrog dat de ruimte tussen de stammen in de vorm van ‘omgekeerde pilaren’ sterk naar voren komt. In Berk en bos doet Eskes er nog een schepje bovenop. Door de vlekjes uit de achtergrond over de boomstammen gedeeltelijk heen te schilderen vloeien voor- en achterpartijen bijna samen. De voorgrond verdwijnt naar de achtergrond en de achtergrond verschijnt op de voorgrond. Het resultaat is een vrijwel abstract schilderij dat ondanks de duizenden verschillende vlekjes een harmonieus en rustgevend beeld genereert.

De eigenzinnige schilderijen van Eskes roepen beelden op uit de moderne kunstgeschiedenis.

Ondanks de herkenbaarheid zijn de schilderijen met zoveel fantasie gemaakt dat zij niet onder de noemer van het realisme vallen. Het werk lijkt wel figuratief, maar de abstracte elementen erin vertellen een ander verhaal. Ook het expressionisme laat zich als kunststroming moeilijk rijmen, omdat de beelden van Eskes stugger geschilderd zijn en het kleurgebruik daarvoor te ingetogen is. Met de herinnering aan een visuele ervaring als motief, een momentopname, en het hoge gehalte aan verstilling die de schilderijen omlijsten, komt het impressionisme nog het dichtst in de buurt. In ogenschouw nemend dat de kunstenaar zijn eigen hart volgt en dat zijn beelden getuigen van een persoonlijke visie is het misschien toch beter om niet te proberen het werk in een stroming onder te brengen.

Dertien schilderijen van min of meer hetzelfde formaat en dertien keer hetzelfde thema, benaderd vanuit dertien keer hetzelfde standpunt. Dat vraagt om een saaie tentoonstelling, maar niets is minder waar.

In deze schilderijen gaat onder de verstilling als op de maat van de muziek een levendige ondertoon schuil. Elk schilderij staat op zichzelf, is anders van aard en roept een andere sfeer op. Het is alsof met elk vlekje van het penseel er een andere dimensie is aangeraakt.

Verstild en ingetogen, dus het is geen fanfare maar wel de harmonie die zacht roffelend aan de zijlijn onze beide benen stevig aan de grond houdt.

© deze tekst is geschreven door Emmie Muller in opdracht van Galerie Noord