Mama doe het licht uit, zo kan ik mijn dromen niet zien

Door: Emmie Muller

Van 25 mei tot en met 20 juni 2019 staan de deuren van het kunstpodium van Galerie Noord wijd open voor de solopresentatie van de Amsterdamse fotografe Petra Katanic. In heldere foto’s wordt een sciencefictionachtige wereld opgeroepen waar een levensvertelling aan ten grondslag ligt.

Op vrijdagmiddag, een dag voor de opening, ontmoet ik Petra Katanic in de tentoonstellingsruimte van Galerie Noord. Binnen is de inrichting in volle gang. Door het lawaai van getimmer besluiten wij al snel om stoelen te pakken en ons buiten in het zonnetje te nestelen. Lou, de achtjarige zoon van Petra die haar vergezelt, verhuist met ons mee.

Ik ben voornemens Petra te interviewen over haar werk, maar al snel verliest het interview mijn vragen en raken we in gesprek. Katanic vertelt openhartig over wat haar in haar jeugd is overkomen. Geboren in Servië groeit zij op in een gezin met veel huiselijk geweld. Dankzij de oorlog, die in de jaren negentig uitbreekt, weet haar moeder met haar kinderen naar Nederland te vluchten. Petra is dan tien jaar oud. Ze zijn nog maar kort op veilige bodem als het hun vader lukt om zijn kinderen in Nederland te kidnappen en mee terug te nemen naar Servië.  Daar zijn ze ongeveer een jaar, waarna een tweede vlucht volgt en de kinderen uiteindelijk met hun moeder weer worden herenigd.

Na een moeilijke periode in haar tienerjaren herstelt Petra Katanic zich, sticht een gezin en studeert in 2018 cum laude af aan de Fotoacademie in Amsterdam. Uit een noodzakelijke behoefte om haar familiegeschiedenis een plek te geven en met haar kinderen te delen maakt Katanic, met hen en hun vader, een reis door verschillende landen in Europa. Tijdens deze reis combineert zij het moederschap met het kunstenaarschap en maakt een serie foto´s, waarin haar kinderen als figuranten een hoofdrol spelen.

Met bovengenoemde titel, een uitspraak van haar zoon Lou, heeft Petra Katanic de serie in Galerie Noord ondergebracht. In een heldere en strak geregiseerde beeldtaal doet Katanic verslag van haar reis, door een fantasievolle wereld op te roepen. Zonder pathos heeft zij haar roerige verleden naar een ander level weten te tillen, naar een universele verbeelding die voor iedereen toegankelijk is. Hierdoor is de serie  alles behalve een egodocument. Katanic laat zich inspireren door sciencefictionverhalen en de onmetelijkheid van het universum. Het fantaseren heeft zij zich als kind eigen gemaakt als redmiddel in haar penibele situatie en is tot op de dag van vandaag een belangrijke drijfveer in haar werk.

Op het eerste gezicht lijken de beelden eerder geschilderd te zijn dan gefotografeerd. Het matte, kwalitatief hoogwaardige papier dat Petra Katanic gebruikt om haar foto´s op af te drukken, is hier debet aan. Maar dat niet alleen. Door de scherp afgetekende schaduwpartijen baden de beelden in het zuidelijk licht en voeren je mee naar de surrealistische schilderijen van de Italiaanse kunstenaar Giorgio de Chirico. Naast de dromenwereld van het surrealisme flirt Katanic met meerdere stromingen zoals het retro- futurisme, space-age en de conceptuele kunst. Het werk dankt zijn eigenheid aan het combineren van al die invloeden.

In het creatieve proces van Petra Katanic zijn twee momenten cruciaal. Allereerst het zoeken naar de juiste locatie, het positioneren van haar figuranten, het ontwerpen van hun kleding en tenslotte het maken van de foto. Het tweede moment vindt ’s nachts plaats achter de computer. Met behulp van Photoshop wordt het fotomateriaal bewerkt en krijgt het zijn uiteindelijke vorm. Petra Katanic gebruikt het programma als een schilder-tool zodat zij de beelden naar haar eigen hand kan zetten. Ook nu weer combineert zij alle mogelijkheden die het programma in huis heeft.

Op poëtische wijze weet Katanic in elk beeld met zo weinig mogelijk woorden veel te zeggen. Als verhalenvertellers in een documentaire nemen de beelden je mee op reis. Door de onderwerpen te isoleren van hun context, raakt Katanic aan de essentie van wat zij wil overbrengen en genereert tegelijkertijd een ruimte waarin iedereen vrij kan associëren. Katanic roept in haar beelden een sfeer op die onbenoembaar is. Je hoeft er alleen maar naar te kijken en je eigen werkelijkheid wordt een tastbaar begrip.