z a a l t e k s t

Light: A narrative

26 mei t/m 21 juni 2018

In galerie Noord staat de maand juni in het teken van de schilderkunst. De solopresentatie van Klaas Jonkman laat niet alleen de relevantie van licht in zijn schilderkunst zien, maar verhaalt tevens over de weg die zijn kunstenaarsschap tot nu toe heeft bewandeld.

Klaas Jonkman

opleiding : HKU, Utrecht en Frank Mohrinstituut, Groningen

techniek : schilderen met olieverf op doek

In een poging haar functie te herdefiniëren heeft de postmoderne schilderkunst het soms zwaar te verduren gehad en werd op gezette tijden zelfs doodverklaard. Het schilderij werd binnenstebuiten gekeerd, ontmanteld, met een mes bewerkt en op z’n kop gehangen. Sommige schilders zochten zelfs hun artistieke heil bij de performancekunst. Klaas Jonkman heeft zich van deze ontwikkelingen niets aangetrokken. In de handeling van het schilderen zelf, in het omgaan met materiaal en techniek, ziet Jonkman de ultieme uitdaging om binnen het kader van het doek zich visueel uit te drukken. In deze weloverwogen solopresentatie bewijst hij dat de schilderkunst nog springlevend is.

Klaas Jonkman benadert zijn werk op een innovatieve manier. In zijn beeldopbouw is hij wars van cliche’s en hypes, zoals bijvoorbeeld het weglaten van een gezicht in een portet. Gaat het ‘kwasten’ hem te gemakkelijk af dan wisselt hij van onderwerp en kiest een schildermethode die daarbij past.

Op de academie leerde hij het vak door het naschilderen van bestaande of zelfgemaakte foto’s.

Na de academie laat hij deze methode geleidelijk los, wat mooi wordt geïllustreerd in zijn serie getiteld Birds. Hiervoor maakte Jonkman eerst een decor met een exotische vogel, geknipt uit een fotokalender, die hij ophing voor een rijk geprint gordijn. Deze theatrale setting verwees bewust naar stillevens met bloemen en fazanten uit de traditionele schilderkunst. Nadat de scène met gevoel voor drama was uitgelicht kon het schilderen beginnen. Met deze ingreep zette hij een tweede stap. De vogel werd nog wel nageschilderd van een foto, maar de gordijnpartijen werden naar waarneming in verf omgezet:

De doeken ontlenen hun spanning aan het effect van een mysterieus contrast. Door de natuurlijke habitat van de vogels te vervangen door een al even exotisch gekleurd gordijn, ontstaat een afbeelding waarin twee tegenstellingen, die van verleiding en afstoting, elkaar ontkrachten en versterken. Je gaat je immers afvragen of de vogels -gekooid in een vreemde binnenruimte- leven of zijn opgezet.

In zijn proces om tot een beeld te komen volgde na deze serie nog een derde stap. Jonkman besloot het naschilderen van foto’s helemaal achterwege te laten en ‘uit het hoofd’ te gaan werken.

Door de keuze van zijn onderwerp meer te laten sturen door zijn innerlijke beleving werden zijn beelden abstracter van aard. Het verhaal verdween naar de achtergrond om plaats te maken voor een optische illussie.

Abstract of figuratief, in beide benaderingen zijn de werking van het licht en het spel met de contrasten cruciaal en kenmerkend voor de schilderijen van Jonkman. Waar het licht in de figuratieve schilderijen nog diende als hulpmiddel is het licht in de abstracte schilderijen, naast verf en penseel, een volwaardig gereedschap geworden. Contrasten als vaag en scherp, dichtbij en ver weg, voor- en achterlangs, rust en dynamiek wisselen elkaar af en genereren elk een uniek effect.

Hoe kijk je, wat zie je en wat zie je niet?

In de periferie van het wel en niet waarnemen vindt Jonkman zijn inspiratie. Was de foto in het begin van zijn ontwikkeling nog een uitgangspunt om tot een beeld te komen, dan gaat het Jonkman nu om datgene wat juist niet te fotograferen valt.

Als je bijvoorbeeld met gesloten ogen naar de binnenkant van je oogkassen kijkt ontstaat er een schouwspel van lichtvlekjes die tegen een donkere achtergrond in een onophoudelijke stroom over elkaar heen dansen.

In het werk Blue Light uit de serie Vuurvliegjes, (die je met een camera trouwens ook niet kunt vastleggen) zweven de lichtvlekken tegen een donkerblauwe achtergrond je tegemoet, maar bekijk je het werk vanuit een ander perspectief dan lijkt het licht te doven achter een donkerblauw raster.

En in het werk Two Figures zijn de schaduwpartijen van een ruimtelijke lijnconstructie verdubbeld weergegeven en werpen ook de schaduwen hun eigen schaduw af. Een dergelijk effect zie je alleen als je onder een schuine hoek door een raam met dubbelglas naar buiten kijkt.

Het zijn dergelijke kijkervaringen die Jonkman binnen het kader van zijn doek tot leven brengt. Met ritme en herhaling ordent en arrangeert hij zijn lichtgevende vormen op het canvas en laat deze composities vibreren voor het oog van zijn publiek.

Klaas Jonkman werpt zijn eigen licht over de schilderkunst. Het herdefiniëren van haar functie onderzoekt hij van binnenuit en in de mogelijkheden van de olieverf, die voor hem nog lang niet zijn uitgediept.

In zijn statement zegt Klaas Jonkman en ik citeer: ‘hoe wij kijken heeft geen kaders’. Dat klopt, maar wij denken wel vanuit kaders die worden bepaald en begrensd door onze individuele condities. Elk kunstproduct lokt een reactie uit en die is meestal van emotionele aard.

Het is een kunst op zich om helder te communiceren en op een ander goed over te brengen wat je bedoelt en wat je wilt laten zien.

Klaas Jonkman verstaat die kunst naar behoren en weet met zijn vakmanschap en scherpzinnige observaties een publiek in zijn domein te betrekken en die grens tussen hem en de ander te overbruggen.

deze tekst is i.o.v. galerie noord geschreven door emmie muller